ZONGULDAK'ın Ereğli ilçe merkezine 40 kilometrelik mesafesiyle en uzak ve en yüksek konumdaki 30 haneli Velidağ köyünde oturanlar, uzun yıllardır ekmeğini taş sactan çıkarıyor. Köyde kalan son ustalar Rıza Aydoğan (53) ve Şaban Özmen (50), atalarından kalma mesleklerini yaşatmaya çalışıyor.
Ereğli'ye 40 kilometre uzaklıktaki ormanın eteklerinde kurulan Velidağ köyünde oturanlar, uzun yıllardır geçimlerini taş sac yapımıyla sağlıyor. 30 haneli köyde, gençler çalışmak ve eğitim görmek için ilçe merkezi ve farklı şehirlerde yaşamını sürdürürken az sayıdaki köylülerden birkaçı halen bu mesleği gelecek nesillere aktarıyor. Köyün tek geçim kaynağı olan taş sac yapımı, hiçbir teknolojik imkanlardan yararlanılmadan tamamen el emeğiyle yapılıyor. Araçların bile ulaşamadığı dağlardan kazma ile saatlerce yontularak çıkarılan daire şeklindeki yüzlerce kiloluk 30 santimetrelik daire şeklindeki taşlar, ardından tarım aracıyla köye indiriliyor.
TAŞ SACLAR 7 AŞAMADAN GEÇİRİLİYOR
Taşlar, ustaların elinde yedi aşamada çekiç ve benzeri aletlerle işlenerek taş sac haline dönüştürülüyor. Adeti 100 liradan satışa sunulan taş saclar, ekmek, gözleme, bazlama gibi hamur işlerinin yapımında kullanılıyor. Köyde yaşayan Rıza Aydoğan (53) ve Şaban Özmen (50), son ustalar olarak dedelerinden kalan mirası sürdürmeye çalışıyor. Sabah erken saatlerden itibaren tarım aracıyla ormanlık alana giden Aydoğan ve Özmen, ardından yürüyerek ulaştıkları taş ocaklarında, saatlerce çalışıp yüzlerce kiloluk taşı çıkarmak için çalışıyor.
'EKMEĞİMİZİ TAŞTAN ÇIKARIYORUZ'
Taş sacı yaparak eşi, kızı ve 3 torununa bakan Rıza Aydoğan, mesleği 12 yaşında dedesinden öğrendiğini söyledi. Zor bir meslek olduğunu belirten Aydoğan, "Geçimimizi taştan sağlıyoruz. Günde bir taş yapıyoruz. Ondan 100 lira kazanıyorum. Emekli maaşım bin 300 lira. 3 toruna bakıyorum. Ekmeğimizi taştan karşılıyoruz. Bir taşı bir günde çıkarıyoruz. Evde bunun işçiliği var. Yedi aşamadan geçtikten sonra sac halini alıyor. Satılıyor ama artık ustası kalmadı. Son ustalardanız artık biz. Şu anda yeni yetişen gençlerden usta yok. Bizden sonra meslek kapanacak. Çocuklar dışarılarda çalışıyor. Herkes geçim kaynağında. Bundan artık kazanç elde etmekte zorlaştı. Bunları sobada kullanıyorlar. Evlerde ocak yapıyorlar. Bazlama, ekmek yapıyorlar. Güveç te yapıyorlar. Bu meslek köyde kaç yıldan beri yapılıyor bilen yok. 30 haneli köy. Çok eskiden beri bu yapılıyor. Kazma ve bilek gücüyle bu işi yapıp ekmeğimizi kazanmaya çalışıyoruz. Belki saatlerce uğraşıyorsun sonra taş kırılıyor ve olmuyor. Olmazsa o gün boşa çalışmış oluyorsun. Baştan başlıyorsun. Belki 1 yıl daha yaparım bende bırakırım." dedi.
Evli ve 3 çocuk babası Şaban Özmen de bir taşı kazmayla saatlerce yontarak çıkarabildiklerini söyleyerek, "Bir taşı çıkarmak bir gün sürüyor. Çocukluğumuzdan beri yapıyoruz bu işi. Bizde son ustalardan sayılırız. Ekmeğimizi bundan çıkarıyoruz. Zor bir meslek. Bizden sonra yapan olmaz. Benim iki oğlum var bu mesleği bilmiyor. Bizden sonra da herhalde yapan olmaz." diye konuştu.
'KÖYÜN GEÇİM KAYNAĞIYDI'
Köyde daha önce 15 yıl muhtarlık yapan Muhterem Özmen de babasının taş sacı yaparak 5 çocuğunu büyüttüğünü söyledi. Dedelerinin, hatta onların babalarının da bu işi yaptığını anlatan Özmen, şöyle dedi:
"Babam öleli 25 sene oldu. Bu meslekle 5 çocuğuna baktı. 4 oğlum taş ustalığı yaptı. Şimdi 1 kardeşim bunu yapıyor. Velidağ köyünün geçim kaynağı budur. Günde bir saç yapıyorlar. Sırtlarına sarıp karda köye götürdükleri zamanlar oluyordu. Bu işin tarihini de bilen yok. Şu tarihte başlanmış diye bilen yok. Babamın dedesi bu işi yapıyordu. Ben 1983'te maden ocağında işe girdim. Ondan önce ben de yapıyordum. Köyün geçim kaynağı bu iş."
'EKMEĞE LEZZET VERİYOR'
Közle ısınan daire şeklindeki metal sobanın üzerine işlenen taş sacda gözleme yapan Hacer Özmen, yiyeceklerin daha lezzetli olduğunu söyledi. Köyde her evin taş sac kullandığını anlatan Hacer Özmen, "Benim babam bu taşlardan ekmeğimizi çıkarıyordu. Bu taşları satıyordu, bizim geçimimizi sağlıyordu. Bizim geçim kaynağımız bundan. Bunla yufka yapıyoruz, serme gözleme yapıyoruz. Her şeyi yapıyoruz. Yemekler de yapıyoruz. Bunun ekmeği daha lezzetli oluyor. Öteki saclardan daha iyi oluyor bunun üzerinde yiyecekler." diye konuştu.
